10 schadebeperkende regels voor lokale besturen

Regel 1: Respecteer de wet en de motiveringsplicht
Er zal geen schadevergoeding moeten betaald worden door lokale besturen die zich aan de wet, de daarin opgenomen vormvereisten en de motiveringsplicht houden.Een typische fout die lokale besturen maken is dat goede motieven voorhanden zijn om de één of de andere beslissing te nemen, maar ze spijtig genoeg niet worden veruitwendigd in de eigenlijke beslissing. Vaak blijven ze achter in interne nota’s of in gesprekken tussen ambtenaren.
Motiveer uw beslissingen helder en krachtig en daar waar het hoort, met name in de eerste plaats in de eigenlijke bestuurbeslissing.Vaak zijn er meerdere goede, dragende motieven om een beslissing te nemen. Bijvoorbeeld zijn er niet 1, maar wel 10 redenen om een weigeringsbeslissing te nemen.
Welnu, zonder elk dragend motief af en geeft bij ieder motief heel duidelijk aan “dat dit motief op zich volstaat om de beslissing te verantwoorden”.Zo maakt u het de tegenpartij niet te gemakkelijk. Door zoveel mogelijk motieven “dragend” te maken, maakt u het uw tegenstander moeilijk. Hij zal met name moeten kunnen aantonen dat alle motieven foutief zijn, alvorens tot een vernietiging of tot een schadeaanspraak te komen.
Indien u dit onderscheid in uw motivering niet maakt, volstaat het dat één enkel motief onderuit gehaald wordt, opdat een schadeaanspraak kan gesteld worden.Regel 2: Geef niet spontaan fouten toeAl te vaak geven lokale besturen fouten toe, ofwel expliciet, ofwel impliciet.
Een typevoorbeeld van een expliciete fouterkenning is een intrekking of (in mindere mate) een opheffing van een besluit.Spijtig genoeg komt men voor de Raad van State of voor de schadevergoedingsrechter nogal eens in aanraking met interne en externe communicatie waarvan het lokale bestuur achteraf veel spijt heeft.
In een intern document, dat evenwel in het kader van de openbaarheid van bestuur wordt neergelegd of moet worden neergelegd of via een gunstige wind in het dossier van een tegenpartij terecht komt, worden soms standpunten ingenomen die schaderisico’s met zich meebrengen (fouten worden boutweg, soms zelfs gemotiveerd, erkend). In externe communicatie worden soms toezeggingen gedaan die niet hard te maken zijn en die ofwel aanleiding kunnen geven tot een schadeaanspraak ofwel tot een afdwingen in rechte (met schadelijke gevolgen hetzij voor de gemeente hetzij voor derden).
Regel 3: Laat in delicate dossiers de kelk aan u passeren, zo mogelijkIndien in een dossier schadeaanspraken te verwachten zijn (in sommige dossiers zal een beslissing hoe dan ook worden aangevochten door de één of de andere partij en kunnen leiden tot een schadeaanspraak) kan overwogen worden om gewoonweg geen beslissing te nemen.Het typevoorbeeld was de oude regeling inzake stedenbouwkundige vergunning. De gemeente kon het zich in delicate dossiers veroorloven om geen beslissing te nemen waarna de bouwaanvrager de zaak kon trekken naar de deputatie. Het enige schaderisico bestond dan wat in vertragingsschade (geen uitspraak binnen de 75 dagen), maar dit risico is beperkt.In de nieuwe stedenbouwprocedure van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening lijdt de afwezigheid van een tijdige beslissing door het college van burgemeester en schepenen tot een stilzwijgende weigeringsbeslissing. Dergelijke stilzwijgende weigeringsbeslissing is ons inziens nog steeds minder risicovol dan een expliciete weigeringsbeslissing (bijvoorbeeld omwille van verkeerde motieven). De enige schadelijder desbetreffend is “normaliter” de bouwheer zelf, die echter het zich niet kan veroorloven om geen beroep aan te tekenen bij de deputatie (want dan miskent hij zijn schadebeperkende plicht).Met andere woorden, daar waar geen expliciete beslissing rechtens vereist is en men niet goed “kan” doen, is geen beslissing of een stilzwijgende weigeringsbeslissing misschien wel de beste keuze...Regel 4: Dek u in waar mogelijkLokale besturen zijn soms al te gemakkelijk bereid om zomaar risicovolle beslissingen te nemen op verzoek van de ene of andere aanvrager. Zelfs indien u verplicht bent om zelf te beslissen, belet niets, dat een gemeente advies inwint bij de toezichthoudende overheid, bij de gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar of bij de milieuinspectie, zelfs wanneer dit rechtens niet verplicht is.Daardoor wordt enerzijds het schaderisico verkleind (het risico op foutieve beslissingen verminderd) en bovendien gespreid (meer dan één verantwoordelijke).Regel 5: Probeer schade te spreiden Indien een lokaal bestuur een fout heeft begaan, tracht dan na te gaan of er ook andere schadeverwekkers (foutaansprakelijken) zijn:
- De schadelijder zelf (bijvoorbeeld indien een fout wordt verweten tegenover een regulariserende vergunning, dient absoluut opgeworpen te worden dat de schade enkel te wijten is aan de fout van de schadelijder zelf, namelijk door te bouwen, te exploiteren, ... zonder vergunning, erkenning, toelating)
- Een hogere overheid of een adviesverlenende instantie (typevoorbeeld: de gewestelijk stedenbouwkundig ambtenaar)- Eventueel derden
Komt daarbij dat heel wat taken die gemeenten uitvoeren worden in medebewind uitgevoerd. Een typevoorbeeld is de verantwoordelijkheid inzake milieuvergunningen, en, weze het in mindere mate, inzake stedenbouwkundige vergunningen.
Steeds meer wordt als verweer opgeworpen door lokale besturen dat zij dergelijke taken in medebewind uitvoeren, en zodoende niet schadeaansprakelijk kunnen gesteld worden.
Regel 6: Wees niet koppigVastgesteld wordt dat sommige lokale besturen keer op keer dezelfde fouten herhalen. Steeds weer worden stedenbouwkundige vergunningen verleend, zelfs nadat de Raad van State duidelijk heeft gemaakt dat er geen enkele vergunningsmogelijkheid is.Dergelijke carroussel leidt enkel tot een vergroting van de schadeaanspraak (niet in de laatste plaats advocatenkosten, maar ook genotsderving, enz.).Verbeter uw fouten, daar waar het mogelijk (en de schaderisico’s niet overmatig zijn). Zijn er wél ernstige schaderisico’s, dan moet regel 1 ernstig overwogen worden.Regel 7: Laat de zaken niet rottenDe tijd heelt vele wonden, maar niet alle wonden. Indien er reële schadeaanspraken worden gesteld, bijvoorbeeld voor de rechtbank, is het aangewezen om de procedures te versnellen in plaats van te vertragen.
Men kan soms schijnbaar de idee hebben dat men wint door de zaken voor zich te schuiven. De eindafrekening (met de zeer hoge gerechtelijke of wettelijke intresten) kan soms ontnuchterend zijn...
Idem dito wat (minnelijke) besprekingen met een schadelijder betreft. Indien het duidelijk is dat geen dading kan gevonden worden, is het best dit snel duidelijk te maken, teneinde de intrestlast niet te laten oplopen. Er is één enkele uitzondering: wanneer er een reële hoop is op verjaring.Regel 8 : Hou verjaringstermijnen in achtHet is belangrijk om met alle verjaringsregelingen rekening te houden. Enerzijds de verjaringsregelingen in specifieke wetgeving (bijvoorbeeld de termijn waarbinnnen een herstelvordering in stedenbouwzaken kan ingediend worden), anderzijds de termijnen met betrekking tot schadeaansprakelijkheid.Wat deze laatste betreft, is de regeling als volgt:
- Voor contractuele aansprakelijkheden: 10 jaar na de contractsinbreuk- Complexe verjaringsregeling voor extra-contractuele schadenaanspraken: 5 jaar na kennisname van dader + schade; 5 jaar na verzwaring van de schade; uiterste termijn van 20 jaar na het schadeverwekkend feit
Regel 9: Pas op met de openbaarheid van bestuurDe openbaarheid van bestuur strekt soms verder dan verwacht, waardoor interne documenten (bijvoorbeeld brainstormings over de schaderisico’s) en zelfs externe adviezen (soms zelfs van de eigen advocaat) in een administratief of een gerechtelijk dossier terecht komen alwaar ze een dodelijke impact kunnen hebben.Regel 10: Schakel een jurist in bij ernstige schadeaansprakenIndien een lokaal bestuur wordt geconfronteerd met een schriftelijke en zelfs mondelinge schadeaanpsraak die op eerste zicht ernstig lijkt te zijn is het best contact op te nemen met een eigen jurist en desnoods met een advocaat om de aard van het risico precies in te schatten.Schrijf niet zomaar zelf een weerwoord, maar laat u juridisch adviseren.Een klassieke fout is dat te veel wordt geschreven of dat soms onrechtstreeks zaken worden geschreven die om schade te vermijden, maar in werkelijkheid schadebevestigend of schadevergrotend zijn.